Cemal Nadir Güler Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Modern Türk karikatürünün kurucularından olan Cemal Nadir Güler, “Amcabey”, “Efruz Bey”, “Dalkavuk”, “Akla Kara”, “Dede ile Torun”, “Salamon”, “Yeni Zengin” gibi karikatür tiplerinin yaratıcısı. Karikatürlerinde toplumsal olaylara yer vermesi, yerli özelliklere ağırlık vererek çizmesi, karikatür sanatının yaygınlaşmasında mühim bir etken oldu.

Cemal Nadir Güler; 13 Temmuz 1902 tarihinde babası Bulgaristan göçmeni annesi Bursa‘nın yerlisi bir ailenin çocuğu olarak Bursa‘da dünyaya geldi. Babası Şevket bey mahkemede hattat memuruydu. İlkokulu dünyaya geldiğu yer olan Bursa‘da bitirdiktan sonra ortaokulu Bilecik‘te okudu. Ancak, maddî olanaksızlıklar sebebiyle, ortaokuldan sonra eğitim yaşamını sürdüremedi. Devlet sınavına girerek Almanya‘da mühendislik eğitimi yapma hakkını kazanmıştı. Ama bu hakkını kullanmadı. Aynı zamanda, Bursa Sahaflar Çarşı’sının içindeki dükkanında hattatlık (eski yazı sanatçısı) yapan babasının da etkisi altında ressam olmaya karar verdi. ‘İkinci İstanbul Seferi’nde o zamanki adı ‘Sanayi-i Nefise Mektebi‘ olan Güzel Sanatlar Akademisi’ne (Mimar Sinan Üniversitesi) girmeyi deniyor fakat sınavları kazanamadığından çabaları boşa çıkmış ve buraya öğrenci olarak girememiştir.

Dar gelirli ailesinin geçim yükünü hafifletmek için önce bir kasnakçının ve daha sonra bir makine tamircisinin yanında çırak olarak çalıştı. Bir süre sonra tabela atölyesi açarak tabela ressamlığı yapmaya başladı. Buna paralel olarak ilkokullarda resim öğretmeni olarak da çalıştı. İlk karikatürü, 18 yaşındayken 1920 senesinde Sedat Simavi‘nin paylaştığı “Diken” dergisinde yayımlandı.

Bunun yanında 1923 senesinde Melahat Hanım ile evlenmiştir.

“Ayine” ve “Zümrüdüanka” dergilerindeki tecrübelerinden sonra, 1924’de “Akbaba’da”, 1926 senesinde “Resimli Dünya” dergisine de çizimler yapmaya başlamış ve bunlardan cesaretle; 1926 senesinde geçimini karikatürcülükle sağlamaya karar veren Cemal Nadir‘in bu uğurda çıktığı ilk İstanbul yolculuğu hüsranla sonuçlanacaktır. Babıali’deki ‘Papağan’ gazetesine bir süre çizen Nadir, aldığı parayla geçinemez ve gerisin geri Bursa‘ya döner. Bursa’ya döndüğünde bir tabelacı dükkanı açan Cemal Nadir‘in imdadına ‘harf inkılabı’ yetişir. Bursa‘daki bütün dükkanların, resmi dairelerin vs. tabelaları yeni alfabeyle yazılacaktır ve Nadir de gece gündüz çalışmaya başlar. Cemal Nadir Bursa’da Sahaflar Çarşısı’nda açtığı hattat dükkanına astığı tabela da ‘mizah’ kabiliyetini yansıtır: “Hattatların meraklısı, meraklıların hattatı…” Bunun yanında karikatürü de ihmal etmez ve ‘Sinema Mecmuası’na reklam karikatürleri; atasözlerini tersyüz ederek oluşturduğu ‘yazı ile karikatürler’ çizer.

Bunun yanında “Akbaba” dergisine yolladığı karikatürleri ilgi çekmeye başlar. 1928 senesinde günlük karikatür çizmek üzere Akşam gazetesinin başyazarı Necmettin Sadak, Cemal Nadir Güler’i davet eder. Ve kısa bir tereddütten sonra 15 yıl boyunca çalışacağı Akşam gazetesi için ikinci İstanbul yolculuğuna çıkar. Yeni yazının kabul edildiği zamanda yenilik olarak birinci sayfadan günlük karikatürler çizmeye başlar. Daha sonra ünlü Akbaba adlı mizah dergisinde düzenli karikatürleri yayınlandı. Cemal Nadir’in bugün bile tanınan en mühim tipi Amcabey, 1929 senesinde Akşam gazetesinin idarehanesinde doğar. 1930 senesinde “Son Posta” gazetesinin yayın hayatına atılmasıyla birlikte, Amcabey orada yayımlanmaya başlar. Kısa sürede büyük beğeni kazanan Amcabey, Son Posta gazetesinde günlük bant karikatür olarak uzun süre devam etti. 1943’e kadar Akşam gazetede çalıştı. Amcabey haftalık dergisi son sayısını 25 Mart 1944’de çıkararak veda eder yayın hayatına. Cemal Nadir öte yandan Akşam’da çalışırken öte yandan da “resimli dünya”, “karikatür”, “yücel” dergilerinde de karikatürleri yayımlandı. 1943 senesinde Akşam’dan ayrılır ve yaşamını kaybedene kadar çalışacağı Cumhuriyet’e geçer. İkinci Dünya Savaşı esnasında da Adolf Hitler faşizmine çizgileriyle karşı duran karikatürleri Cumhuriyet gazetesinde yayınlattı.

Cemal Nadir’e kadar Türk karikatüründe resim çizgisi kullanılıyor, resim özelliği taşıyan ve bol alt yazılı karikatürler çizilmekteydi. Tiplemelerde ve mizah anlayışında Fransız etkisi göze çarpıyordu. Onunla birlikte çizgilerde sadelik başlamıştır.Türk karikatürünün resmin etkisinden uzaklaşmasına katkıda bulunması, yazı azalmış ve çizgiyle anlatım ön plâna çıkmıştır, karikatürde yerli tipler yaratması ve halka özgü mizah anlayışını karikatüre yansıtmasıyla, çağdaş Türk karikatürünün öncüsü kabul edilir.

1941 senesinde Vedat Günyol‘la birlikte çocuklara yönelik “Arkadaş” isimli bir dergi paylaştı. 17 haftalık bir ömrü oldu bu derginin. Çeşitli dergilerde yayına giren karikatürlerinin bunun yanında, 1942-1944 senelerı içerisinde Amcabey adlı mizah dergisini paylaştı. Yalnızca çizerlikle yetinmedi, Aynı zamanda Ankara ve İstanbul radyoları için skeçler ve “Yüzkarası” adlı bir de tiyatro oyunu yazdı ve oyun İstanbul Şehir Tiyatroları tarafından sahnelendi. Karikatürlerini “Amcabey’e Göre” (1932), “Karikatür Albümü” (1933), “Karikatür Albümü” (1939), “Akla Kara” (1940), “Dalkavuk Karikatür Albümü” (1943), Seçme Karikatürler Albümü (1944), Harp Zenginleri Karikatür Albümü (1945), Siyası Karikatürler Albümü (1946) ve “Amcabey Albümü” (1946) adlarıyla albümleştirdi. Ünü, ülke dışına taşan karikatüristin yurt dışında da aldığı bazı ödülleri mevcuttur. 1932 senesinde yayımlanan Amcabey albümü de Türk karikatür tarihinin ilk albümü olur.

1946 seçimleri için Halk Partililer ondan propaganda afişleri istediler. Siyasi inancı CHP’den yanaydı. Gecesini verdi, gündüzünü verdi, zekâsını ve gönlünü verdi onun için. Birbirinden güzel beş resim yaptı. Yoldan geçenleri önünde durduracak beş resim! İki yüz elli lira yolladılar. Öfke ile reddetti. 1946 seçimleri öncesinde kendisine CHP‘den Bursa milletvekilliği önerildiğinde ‘Partili olursam karikatür çizemem’ diyerek teklifi reddediyor.

Viyana Uluslararası Karikatür Yarışması’nda birincilik alan, karikatürleri birden fazla yabancı dergide yayımlanan Cemal Nadir beş kişisel karikatür sergisi açtı, 10 karikatür albümü yayımlandı. Özellikle ABD‘de açtığı sergi büyük ilgi uyandırdı. Karikatür hususunda bir çok konferans verdi. Aynı zamanda ülkemizdeki ilk çizgi film çalışmalarını da o başlattı fakat bu denemesini tamamlayamadı.

Yarattığı tiplerle toplumsal bir eleştiri yapan Cemal Nadir, Arkadaş dergisinde çizdiği Dede ile Torun karikatürlerinde bilgi ile cehaleti, yeni ile eskiyi yüz yüze getiriyordu. Amcabey tiplemesiyle toplumdaki çarpıklıkları, çıkarcı tipleri, ikiyüzlülükleri alaya alırken, Dalkavuk tiplemesiyle de dalkavukluk yaparak çıkarlarını koruyanları eleştiriyordu. Yeni Zengin tiplemesi toplumdaki sonradan görmeliği, Akla Kara tiplemeleri de eğitimsizliği ifade eden karakterlerdi.

Ölümünden sonra İstanbul Cağaloğlu’da senelerca çalıştığı Akşam gazetesinin bulunduğu Acımusluk Sokağı’na ve Bursa‘da bir caddeye Cemal Nadir adı verildi ve yine Bursa’da Kültür Park’ta heykeli dikilmiş, bir galeriye de adı verilmiştir.

1992’den beri adına ülkeler arası cemal nadir karikatür yarışması düzenlenmeye başladı.

Cemal Nadir Güler, Eminönü Halkevi’nde verdiği bir konferanstan yorgun ve terli olarak evine döndükten sonra doktorlar tarafından ilk konulan teşhis grip olmuştur. Fakat daha sonrasında birden fazla hastalığın belirtisine rastlanmıştır. Maalesef en sonunda, “kan zehirlenmesinden yaşamını kaybetti.” Denildiğinde, Şimdiki yeni antibiotiklerin basit bir şekilde yenebileceği bir kalp iltihabından 27 Şubat 1947′de yağmurlu bir günde halen 45 yaşındayken dünyaya veda etti.

Cemal Nadir karikatürü 15 Ekim 1942 de şöyle tarif etmiştir:

	Ben karikatürü bir güzel koku gibi insana bir an zevk verdikten sonra elde bir boş şişe ya da sarı bir leke bırakıp havaya karışan bir marifet olmaktan başka türlü anlıyorum. O ne palyaçoluktur, ne de göbek attıran, çeneleri ağrıtan kahkahadır. Bence karikatür , insan beyninin muhtaç olduğu tebessüm ve tefekkürü (düşünceyi) temin eden bir güzel sanat olmalıdır…

EVLİLİKLERİ :
1. Evliliği ; 1923 senesinde Melahat Hanım ile evliliğinden Gönül Güler (Tunaman) adında bir kızı mevcuttur.
2. Evliliği ; 1929 senesinde Müzehher (NihaI) Karamağralı ile evlendi. 1934 de boşandı.1930 senesinde Nihal adlı kızı dünyaya geldi.
3. Evliliği ; Ayşe hanım ile evlendi.
4. Evliliği ; Malike Hanım ile evlendi.

Cemal Nadir’in kendisine atfedilen birden fazla fıkra mevcuttur. Bunların içinde en ünlüsü onun az gülmesiyle alakalıdir…
Üzüntülü bir gününde Cemal Nadir’e sorarlar:
– Bu ne somurtkanlık Allah aşkına üstad?.. Halbuki sen “Güler”sin!..
Cemal Nadir cevap verir:
– Yanılıyorsun dostum… Ben “Nadir Güler”im!..
Kaynak:Bilgisayfam.net