Haydar Aliyev Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Azerbaycan‘nın siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik olarak gelişmesinde büyük bir yere sahip olan Haydar Aliyev, SSCB‘de başladığı siyaset yaşamını Yeni Azerbaycan Paritisi’nde devam etmiş ve ortalama 30 yıl kadar aktif olarak siyasetin içinde kalmıştır.

Haydar Ali Rızaoğlu Aliyev, 10 Mayıs1923‘te Azerbaycan‘ın Nahcivan Özerk Cumhuriyeti’nde dünyaya geldi. Bir işçi ailesinin çocuğu idi. 1939 senesinde Nahcivan Pedagoji Teknik Okulu’nu bitirdikten sonra şimdiki adı Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi olan Azerbaycan Sanayi Enstitüsü’nde eğitim hayatına devam etti. Ancak ülkenin içinde bulunduğu savaş dolayısyla eğitim hayatına devam edemedi.

1941 senesinden beri Haydar Aliyev, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk İçişleri Komiserliğinde ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk Komiserleri Meclisi’nde Şube Müdürü olarak görev yaptı. Ardından 1944 senesinde çalışmak için devlet güvenlik teşkilatlarına gönderildi. Bu zamandan beri devlet güvenlik teşkilatlarında çalışan Haydar Aliyev, 1964‘ten Azerbaycan, SSCB Bakanlar Kurulu yanında devlet güvenlik komitesinde başkan yardımcısı, 1967 senesinden beri ise başkan olarak görev yaptı ve tuğgeneral rutbesine kadar yükseldi. Daha sonra şimdiki adı Saint Patersburg olan Leningrat‘ta özel yüksek öğrenim gördü. 1957 senesinde Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih kısmını bitirdi.

1969 senesinde Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin toplantısında, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri seçildi ve böylece partinin en yüksek konumlarından birine getirilmiş oldu. Ardından 1982 senesinin Aralık ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro kullanıcı hesabıne seçilerek SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Birinci Yardımcısı görevine getirildi. Buradaki milletvekilliği görevini ortalama 20 yıl sürdüren Haydar Aliyev, 5 yıl ise SSCB Yüksek Sovyeti Başkanı Yardımcısı olarak da çalıştı.

1987 senesinin Ekim ayında, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro’nun Genel Sekreteri olan Mihail Gorbaçov‘un yürüttüğü Perestroyka ve Glasnost politikalarını protesto ederek görevinden ayrıldı.

20 Ocak1990‘da Kızıl Ordu’nun Bakü‘de gerçekleştirdiği büyük basıkından dolayı Moskova‘daki Azerbaycan temsilciliğine gelerel burada bir bildiri yayımladı. Bildiride Sovyet Rusya‘nın bu yaptığı kanlı olayı protesyo etti ve olayla alakalı bireylerin cezalandırılmasını talep etti.

Dağlık Karadağ problemi’nun başgöstermesi ile başlayan zamanda SSCB‘nin politikalarını eleştirdi. İstediği sonuçları alamaması üzerine 1991 senesinin Haziran ayında Sovyetler Birliği Komünist Parti kullanıcı hesabınden istifa etti.

Hayatının geri kalanını geçirmek üzere Azerbaycan‘a dönen Haydar Aliyev, bir süre Nahcivan‘da kaldı. Burada Azerbaycan Yüksek Sovyet milletvekili olarak görev yaptı. 1991 ile 1993 senelerı içerisinde Nahcivan Otonom Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Başkanlığı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Başkanlığı gibi görevlerde bulundu. Ayrıca 1992 senesinde Nahcivan’da gerçekleştirilen parti kongresinde, Yeni Azerbaycan Partisi’nin parti başkanı seçildi.

1993 yılına ülkede kriz sinyalleri verilmeye başlanmıştı. İç savaşın eşiğine gelinmesi ve bağımsızlığın tehlikeye düşmesi sebebiyle halk Haydar Aliyev’in başa geçmesini istemekteydi. Bu gelişmeler üzerine hükümet Haydar Aliyev’i Bakü’ye davet ederek 15 Haziran‘da vazifeye çağırdılar. 24 Temmuz1993 tarihinde Haydar Aliyev, Milli Meclis’in kararı ışığında eski cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey‘in yerine Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak vazifeye getirildi. Kısa bir süre sonra gerçekleşen 3 Ekim1993 seçimlerinde de halk bir kez daha Haydar Aliyev’i cumhurbaşkanı seçti.

11 Ekim1998 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimlerde de sonuç değişmedi ve Haydar Aliyev, oyların %76’sını alarak bir kez daha Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Ekim2003 tarihinde yapılacak olan bir sonraki genel seçimlerde de halk Haydar Aliyev’in aday olmasını istese de sağlık durumunun kötüye gitmesi sebebiyle bunu kabul etmedi.

Halk tarafından iktidarda olması istenen Haydar Aliyev, ortalama 30 sene kadar politikanın içinde aktif rol oynadı. İktidarda olduğu dönem boyunca ülkenin sosyal, kültüre, ekonomik ve siyasal olarak gelişmesine katkıda bulundu. Ülkenin içine girdiği en zor durumlarda bile halkın ısrarla Haydar Aliyev’i iktidarda istemesi onun Azerbaycan tarafından ne kadar çok sevildiğinin göstergesidir.

Haydar Aliyev, sağlık problemlerinin artması sebebiyle seçimlere katılamamış olsa da, seçimlerde oğlu İlham Aliyev‘e desteğini sürdürdü. Babasından aldığı mirası en iyi biçimde koruyacağına inanan halk oğlu İlham Aliyev‘i 2003 seçimlerinde cumhurbaşkanı olarak seçti. Seçimlerden kısa bir süre sonra Haydar Aliyev’in rahatsızlığı ciddi boyutlara ulaştı ve tedavi için gittiği ABD‘de 12 Aralık2003 tarihinde vefat etti.

Haydar Aliyev bir çok ödül, nişan ve yine bir çok ülkenin fahri doktora ünvanına sahip oldu. 4 kez Sovyetlerin Lenin Nişanı’nı alan Aliyev, Kırmızı Nişan gibi Sovyetlere ait bir çok nişan daha kazandı ve iki defa Sosyalist Kahraman ilan edildi. 13 Nisan1999‘da Türkiye Cumhuriyeti’nin o zamanki cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından kendisine “Atatürk Barış Nişanı” layık görüldü. Bunlar dışında 1997‘de Ukrayna‘da “Yaroslav Nişanı”, 2001‘de Moskova Devlet Üniversitesi tarafından “Fahri Profesörlüğü” ve 2003 senesinde Rusya‘nın en büyük ödüllerinden olan “Mukaddes Apostol Andrey Pervozvannı Nişanı”nı aldı.
Kaynak:Bilgisayfam.net