Henri Bergson Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Fransa doğumlu ünlü filozof ve düşünce adamı.

18 Ekim1859‘da Paris‘in Rue Lamartine bölgesinde, Paris Opera Binası yakınlarındaki bir evde dünyaya geldi. Babası PolonyaYahudisi, annesi ise anne ve baba tarafından İrlanda & İngiltere Yahudisi idi.

Doğumunun sonrasında ailesi Londra‘ya taşındı ve 9 sene burada yaşadı. Annesinin İngiliz kökenli olması ve Londra‘da yaşamasından dolayı ana dili İngilizce oldu.

Condorcet Lisesinde klasik eğitim aldıktan sonra, 1877’de açılan bir genel retorik müsabakasında onur mükafatını kazandı. O vakitlerda dahi, geniş bir hayal gücüne, orjinal şahsi düşüncelere sahip olduğunu hissettiriyordu. Aynı zamanda matematik mükâfatını da kazanmıştı. Hocası, öğündüğü öğrencisinin Blaise Pascal’la boy ölçüşecek bir matematikçi yer alacağını düşünüyordu.

1877 – 1881 senelerı içerisinde Ecole Normale Supérieure‘de öğrenim gördü. Öğrenimini bitirince 1881’de felsefe öğretmeni olarak vazifelendirildi. Bunu izleyen on altı yıl liselerde matematik öğretmenliği görev yaptı. Önce Angere, daha sonra Clermont liselerinde felsefe okuttu. Fakat Bergson, matematik bilimlerini “çok yorucu” buldu ve yaşamını felsefe ile geçirmeye karar verdi.

1889’da “L’Essai Sur Les Donnees Immediates de la Consdence” adlı yapıtıyla Sorbonne Üniversitesinde felsefe doktoru sanını kazandı.

Bergson’un tahsil hayatı bir tekamüldü. Lisan yeteneği kuvvetliydi. Canlı ifadelere bayılırdı. İki özelliği göze çarpıyordu: Sert bir titizliği ve geniş bir hayâl gücü. İlim adamı kafasında şair ruhu taşıyordu.

Oldukça başarılı bir çalışma sayılan bu yapıtından sonra Rollin Koleji’nde felsefe öğretmenliğine, daha sonra IV. Henry Lisesi’ne atandı. Öğretmenlik görevini devam ettirirken, öte yandan da felsefe çalışmalarını hızlandırdı. 1896’da Matiere et Memoirc adlı yapıtını yayımladı. Bir süre Yüksek Öğretmen Okulu’nda “konferansçı” olarak çalıştı (1898-1900). Sonra College de France’a felsefe profesörü olarak atandı. 1900’de Le Rie adını verdiği yapıtı yayımlandı. Bir süre sustu. 1907’de en büyük yapıtı sayılan ve kendisine büyük ün sağlayan “Devolution Creatrice”i yayımladı. Fransa dışında da ününün yayılmasına yol açan bu yapıtın yayımından sonra uzun bir süre gene sustu. 1924’te Akademi kullanıcı hesabıne seçildi. 1927’de Nobel Ödülü‘nü aldı. 1932’de “Leş deux Sources de la Morale et de la Religion” yayımlandı. Yapıtlarında deneycilik, usçuluk ve görecelik akımlarına karşı eleştiriye dayalı savlar ileri sürdü.

Bergson zamanında geçerli görüş ve moda eğilimler hep maddeci idi. Tamamen materyalist bakış açısı revaçtaydı. Önceleri Bergson bu akımlara kapıldı ve tanrı-tanımaz olarak tanındı.

Mezun olduktan sonra Auvergne vilayetinde bir kasabaya öğretmenliğe tayin edildi. Buraya geldiğinde şüpheciydi, fakat burada şüpheciliği yok oldu. Kırda yürüyüşler yapıyordu. İçindeki şair ve isyan ruhu nihayet kendini gösterdi. Laboratuar denemeleri, fizik formülleri, ateist aydınların gösterişli cümleleri onun tanrı anlayışında mühim dönüm noktalarını oluşturdu.

Yaradılışın sonsuz sadeliğini karışık formüllerle ve zahiri teorilerle izaha çalışan bilim, Bergson tarafından eleştirilmeye başlandı.

Ona göre bilime “sığınmak” (19. yüzyıl pozitivizmi böyleydi) “Ümit ve cesaretini kaybeden yorgun kafaların” işiydi.

Üniversiteden ve kamunun dikkatinden uzaklaşması neticesinde, felsefi görüşleri 1920‘lerden beri popülerliğini yitirdi. 1927‘de Nobel Edebiyat Ödülü‘nü kazandı.

Bergson, iki dünya savaşı içindeki senelerda mühim bir kişilik halini aldı. Savaş esnasında Nazi kuklası Vichy hükümetinin kendisini anti-semitik yasaların getirdiği yaptırımların kapsamı içinden çıkarma önerisini reddetti. Mazlumların tarafına katılmaya karar vererek 1940 senesinin sonunda kendisini nüfus kütüğüne Yahudi olarak kaydettirdi. Bununla birlikte din hakkındaki düşünceleri onu Katolikliğe yakınlık duymasına yol açmıştı. Eklem kireçlenmesi rahatsızlığı yüzünden yaşamının son on yedi senesinde yürüyemeyen Bergson, 4 Ocak1941’de ağır bir bronşit yüzünden yaşamını kaybetti.

Henri Bergson, bu çalışmalarının bunun yanında değişik felsefe dergilerinde araştırmalar, incelemeler yayımladı. Einstein’ın zamanla alakalı kuramı hususunda, kendi görüşlerini, özellikle “süre” probleminu içeren bir çalışma yaptı. Bu çalışmasında, Albert Einstein‘ın “zaman” kavramı ile kendisinin “süre” kavramının ilişkili olduğu görüşünü savundu.

Bergson felsefeye kendinden önce gelen ve yaşadığı zamanda özellikle pek yaygın olan Darwincilik, Lamarckçılık ve Entelektüalizm gibi akımları eleştirmekle girdi. Ona göre yaşamı birtakım değişmelerle, dönüşümlerle açıklama olanağı yoktur. Bu sebeple Darwin’in, Lamarck’ın gelişim kuramları insanı anlamaya, açıklamaya yetmez. Onlar gibi, insanı yalnız özdek ya da tin olarak gören öğretiler de soruna çözüm getirecek güçte değildir. İnsanı anlamak başka varlıklardan yola çıkmakla değil, onun özünü, kişiliğini, benliğini kuran öğeleri bulmakla ilişkilidır.

İnsan, eski felsefenin ileri devam ettiği gibi, yalnız gövdenin birliğinin kurduğu bir bütün değildir, onun bugüne değin işlenmemiş öğeleri, üzerinde durulmamış yönleri mevcuttur. Bu alanların sınırları içine girebilmek için bütün ön yargılardan sıyrılmak, yeni bir yöntemle işe koyulmak gerekir.

Henry Bergson’un Bazı Eserleri:

1889 – Essais sur les données immédiates de la conscience (Bilincin dolaysız verileri üzerine deneme)
1896 – Matière et mémoire (Madde ve bellek)
1899 – Le Rire
1907 – L’Évolution créatrice (Yaratıcı evrim)
1919 – L’Énergie spirituelle (Ruhsal Enerji)
1932 – Les Deux sources de la morale et de la religion (Ahlak ve dinin iki kaynağı)
1934 – La pensée et le mouvant

Kaynak:Bilgisayfam.net