İsmail Hakkı Tonguç Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Köy Enstitüleri’nin kurulup geliştirilmesinde büyük rol oynayan eğitimbilimci.

İsmail Hakkı Tonguç, 1893 senesinde Bulgaristan‘nın Silistre şehrine bağlı bugünkü adı Sokol olan Tatar Atmaca Köyü’nde dünyaya geldi. Babası Kırım göçmenlerinden Hacı Velioğlu İdris, annesi ise Dobrucalı bir Türk olan Vesile Hanım’dı. Biri kız 8 kardeşin en büyüğü olan İsmail Hakkı Tonguç, eğitim hayatına kendi köyünde başladı ve 4 yıllık ilkokulu bitirdikten sonra Silistre’de rüştüye’ye devam etti.

Köyünde bir süre tarım ile uğraştıktan sonra 1914 senesinde İstanbul’a giderek eğitim hayatına devam etti. Ardından Maarif Nazırı Şükrü Bey’in yardımlarıyla parasız yatılı olarak Kastomonu Öğretmen Okulu’na gönderildi. Bu esnada Osmanlı Devleti I. Dünya Savaşı‘na girmesi sebebiyle zorlu bir eğitim hayatı yaşamaktaydı. 5 Mayıs1916‘da İstanbul Öğretmen Okulu’na geçiş yaptı ve buradan mezun oldu.

1981 senesinde açılan bir sınavı kazanara Almanya’ya öğrenime gönderildi. 1 Ekim1918 ile 27 Nisan1919 tarihleri içerisinde Karlsruhe-Ettlingen‘deki Öğretmen Okulu’nda Türk öğrenciler için gerçekleştirilen özel eğitim programına katıldı. I. Dünya Savaşı’nın bitmesi ile Almaya’daki diğer Türk öğrenciler ile yurda döndü.

İsmail Hakkı Tonguç, İstanbul’a geldikten kısa bir süre sonra Eskişehir Öğretmen Okulu Resim-Elişi ve Beden Eğitimi Öğretmenliği’ne atandı. 1921 senesinin Haziran ayında Eskişehir’in Yunanlılarca işgal edilmesi üzerine Ankara’ya gitti. Ülkenin işgal altında olmasından dolayı tekrara Almanya’ya dönerek Kalsruhe’de Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda grafik, tahta işleri ve illüstrasyon eğitiminin bunun yanında Ettlingen Beden Eğitimi Enstitüsü’nde beden eğitimi derslerine devam etti.

1922 senesinde eğitimini bitirdiktan sonra Konya Öğretmen Okulu ve Konya Lisesi’ne eğitmen olarak atandı. Bie süre Ankara, Adana ve Konya’da öğretmenlik yaptıktan sonra Almanya, İngiltere ve Fransa’da mesleki incelemeler yapmak üzere seminerlere katıldı.

1925 senesinde Ankara’da Muallim Mektebi’ne atandıktan sonra 11 Mart1926‘da Maarif Vekaleti Levazım ve Alatı Dersiye Müzesi Müdürlüğü’ne getirildi. Merkezdeki yöneticilerden biri konumuna gelen İsmail Hakkı Tonguç, 10 Temmuz1926‘dan 26 Ağustos1926‘ya kadar İlköğretim müfettişleri ve ilkokul öğretmenleri için Ankara’da açılan “İş ilkesine dayalı öğrenim kursu” başlatarak yabancı eğitimciler ile birlikte Köy Enstitüleri projesinin temelini attı.

1927 senesinde Nafia Kamil ile evlenen Tonguç bu evlilikten Engin ve Yalım adında iki çocuk sahibi olmuştur.

1929–1933 senelerı içerisinde Gazi eğitim Enstitüsü’nde etkin görevlerde çalışarak hem öğretmenlik hem de daha sonra kurumun müdürlüğünü yaptı. 1935 senesinde Köy Enstitüleri’nin kurmasını sağlayacak İlköğretim Genel Müdürlüğü’ne getirildi. Dönemin kültür bakanı Saffet Arıkan ile birlikte hazırladığı raporla Köy Enstitüleri programını hazırladı.

Ertesi yıl Kayseri, Çorum ve Yozgat’a giderek buralarda eğitmen kurslarıyla alakalı çalışmalar yaptı ve 1936‘da Köy Enstitüleri’nin ilki sayılan Eğitmen Kursu’nu Eskişehir’e bağlı Mahmudiye’de açtı. 1937 senesinde Köy Eğitmenleri yasası çıktıktan sonra İzmir’de ve Eskişehir Çifteler’de ilk köy öğretmen okulları açıldı. Yurtdışında yaptığı incelemeler neticesinde kurum geliştirildi ve Hasan Ali Yücel‘in Milli Eğitim Bakanı olmasıyla çalışmaları hız kazandı.

17 Nisan1940‘da Köy Enstitüleri Kanunu çıktıktan sonra açılan kurumlar ile direkt ilgilendi. 1946 senesinde Köy Enstitüleri hakkında açılan davalar sebebiyle görevinden alındı ve Talim Terbiye Kurulu kullanıcı hesabıne getirildi. Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü çalışmalarından dolayı kendisini taktir etse de ülkenin çeşitli yerlerine sürgün olarak gönderilmesine engel olamadı. Tüm bu olanalar neticesinde 1954 senesinde kendi isteği ile emekli oldu.

Hayatının geri kalan senelerında Avrupa’daki eğitim sistemini incelemekle geçirdi ve 27 Mayıs Devrimi‘nden sonra hazırlanan yeni Anayasa için eğitimle alakalı madde taslakları hazırladı. Bir süredir Almanya’da hastalığı içi tedavi görmekte olan İsmail Hakkı Tonguç, 24 Haziran1960‘da Ankara’da vefat etti, cenazesi Ankara Cebeci Gömütlüğü’ne toprağa verildi.
Kaynak:Bilgisayfam.net