Mehmet V. Reşat Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Osmanlı padişahlarının otuz beşincisi, İslam halifelerinin yüzüncüsü olan Mehmet V. Reşat, ülke yönetiminde sessiz kalmış ve idareyi İttihat ve Terakki Partisi’ne bırakmak zorunda kalmıştır. Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı‘na onun padişahlığı zamanında girmiştir.

Sultan Mehmet V. Reşat, 2 Aralık1844‘de İstanbul‘da dünyaya geldi. Babası I. Abdülmecit, annesi Gülcemal Kadınefendi‘dir. Şehzadeliğinde yüksek din ve fen ilimleri eğitimi aldı. Arapça ve Fransızcayı yabancı öğretmenlerden en iyi biçimde öğrendi. Şehzadelik ve veliahtlık dönemi geçirdiği için İran edebiyatı ve Mesnevi okumakla zamanını geçirdi. II. Abdülhamit‘in padişahlığı zamanında kafes hayatı yaşadığı için devlet işlerinden uzak kalmıştı. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin desteği ile Abdülhamit II‘in tahttan indirilmesi üzerine 27 Nisan1909‘da Osmanlı tahtına geçti.

Tahta geçtiğinde 65 yaşında olan Sultan Reşat, İttihat ve Terakki Partisi’nin ileri gelenlerinden Enver Paşa, Cemal Paşa ve Talat Paşa‘nın etkisinde kaldı. Tahta geçmesinden hemen sonra Kanun-i Esasi‘de yapılan değişikliklerle padişahın yetkileri kısıtlanmıştı.

Sultan Reşat tahta geçtiğinde Avusturya, İtalya, Sırbistan ve Yunanistan‘nın etkisiyle başlamış Arnavut isyanları devam ediyorydi. İsyanı bastırmak maksadıyla Harbiye Nazırı Mahmud Şevket Paşa komutasındaki ordu Arnavutluk’a girdi. Halkın elindeki silahlar toplatılıp, asiler cezalandırılsa da bölgedeki Osmanlı Devleti’nden ayrılma düşüncesi ve isteği sona ermedi.

1870‘de siyasi birliğini sağlayan İtalya, Avrupa ülkelerinden geri kalmıştı. Avrupa ülkeleri gibi sömürge arayışına girdi. Bu devletlerin de yardımıyla Trablusgarb‘ı işgal etti. 1911 senesinde Osmanlı Devleti’ne bir ültimatom vererek bölgenin boşaltılmasını ve teslim edilmesini istedi fakat Osmanlı Devleti bu isteği reddedince İtalya Trablusgarb ve Bingazi‘yi işgal etti. Mısır da İngilizlerin işgali altında bulunduğundan bölgeye kuvvet göndermek zordu. Mustafa Kemal Paşa ve Enver Bey komutasındaki ordular Derne ve Tobruk’da mühim başarılara imza attılar. Ancak İtalyan ordusu Osmanlı Devleti’ni Çanakkale Boğazı‘nda sıkıştırarak denizden top ateşine tutması ve Balkan Savaşları’nın başlaması üzerine 15 Ekim1912‘de Uşi Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Trablusgarb ve Bingazi İtalya’ya verildi. İtalyanların Çanakkale Boğazı’na geldiklerinde işgal ettikleri 12 ada ise Yunanistan’nın işgal etmemesi için İtalya’ya bırakıldı.

Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Karadağ kısa bir süre önce Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsızlıklarını ilan etmişlerdi. Ancak Balkanlar’da mücadeleler devam ediyorydi. Osmanlı Devleti’nin Trablusgarb’da İtalya ile mücadelesini fırsat bilerek Osmanlı Devleti’ne karşı savaş açtılar. Rusya’nın desteği ile Sırbistan ve Bulgaristan’ın aralarında yaptıkları gizli anlaşmaya daha sonra Yunanistan ve Karadağ da dahil oldu. 8 Ekim1912‘de resmi olarak savaş açılmasından sonra Karadağ, Arnavutluk ve Yanipazar’ı işgal etti. Yunanistan da Girit’i kendi topraklarına kattığını ilan etti. Kısa bir süre sonra İngiltere Rusya ile Talin’de Rusya ile gizli bir anlaşmaya vararak Rusya’ya Boğazlar üzerinde üstünlük tanıdı. Deneyimli askerlerin bulunmaması ve parti çekişmeleri gibi nedenlerle Osmanlı ordusu bölgede güçsüz kaldı. Bulgarlar Çatalca’ya kadar ilerlediler. Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan Makedonya’yı tamamiyle ele geçirdiler. Bu kargaşadan yararlanan Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti. I. Balkan Savaşı olarak adlandırılan bu savaşta Osmanlı Devleti’nin büyük kayıplar vermesi üzerine barış görüşmeleri başladı. 30 Mayıs1913‘de taraflar içerisinde savaşı bitiren Londra Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya göre Arnavutluk bağımsızlığını kazananırken Girit Yunanistan’a verildi. Osmanlı Devleti’nin Trakya sınırı Edirne’yi dışarıda bırakacak biçimde Midye-Enez hattı olarak kabul edildi.

I. Balkan Savaşı’nın sonrasında yapıan Londra Antlaşması’nda Bulgaristan’nın fazla toprak almasını kabullenemeyen Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ, I. Balkan Savaşı’na katılmayan Romaya ile birleşerek Bulgaristan’a savaş açtılar. Osmanlı Devleti de kaybettiği toprakları geri alma umuduyla savaşa girdi. Osmanlı ordusu fakat Edirne’yi alarak sınırını Meriç Nehri’ne kadar ilerletebildi. II. Balkan Savaşı sonunda Bulgaristan ve Osmanlı Devleti içerisinde 29 Eylül1913‘te İstanbul Antlaşması imzalandı. Antlaşmaya göre Edirne, Dimetoka, Kırklareli Osmanlılara kalırken, Kavala ve Dedeağaç Bulgaristan’a verildi. Böylelikle Meriç Nehri iki ülke içerisinde sınır kabul edildi.

Balkan Savaşları neticesinde Trakya, Makedonya, Arnavutluk ve Ege Adaları kaybedilmiş, Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki son kalan toprağı Doğu Trakya olmuştur. 19. yy’da başlayan parçalanma neticesinde Osmanlı Devleti dönülmez bir sürece girmiş ve bağımsızlığını kazanan ülkeler ile sömürge arayışındaki güçlü Avrupa devletleri içindeki çatışmalar 1. Dünya Savaşı‘na sebep olmuştur.

İttihat ve Terakki‘nin baskısı ile Osmanlı Devleti, 11 Kasım1914‘te Almanya safında 1. Dünya Savaşı’na girdi. İttihat ve Terakki Partisi’nin ileri gelenlerinden Enver Paşa, savaşa Almanya tarafında girilmesinin kârlı yer alacağını düşünmekteydi. Rusya ile senelerdır süren savaş, Fransa ve İngiltere ittifak devletlerinin güven vermeyen politikaları yüzünden Almanya’ya daha da yaklaşılmıştı. 10 Ağustos1914‘de Akdeniz’de İngiliz Donamasının takibinden kaçan Goeben ve Breslau adlı iki Alman gemisi Çanakkale Boğazı’na sığınmışlardı. Osmanlı Devleti boğazdan geçişlerini sağlamak maksadıyla bu iki savaş gemisinin ikmal ve satın alma işlemlerini yaparak Yavuz ve Midilli adıyla Osmanlı donanmasına kattı. 29 Ekim‘de olan bir çatışma neticesinde Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’na girmek zorunda kaldı.

Osmanlı Devleti, Balkan Savaşları’ndaki yenilginin etkisiyle ordu ve donanmasında ıslahat hareketleri başlatmıştı. Savaşın ilanı ile birlikte Rusya Osmanlı topraklarına girdi. Başkomutan Vekili Enver Paşa komutasındaki ordu Kafkas Cephesi‘ne gönderildi. Enver Paşa’nın yönettiği Sarıkamış Harekatı hüsranla neticelendi. 1915 senesinde saldırıya geçen Rus orduları Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan’ı işgal ettiler.

Çanakkale Cephesi, İtilaf Devletleri tarafından açılmıştı. Boğazların ele geçirilmesi için mühim bir konumu bulunan bu cephede Fransız ve İngiliz ordularıyla mücadele edildi. Fransız ve İngiliz kuvvetlerinin 19 Şubat1915 tarihinde başlayan bombardımanları 18 Mart‘da yenilgiyle son buldu. Boğazların ele geçirilemeyeceğini anlayan İngiliz kuvvetleri Gelibolu’ya asker çıkardılar. 19. Tümen komutanı olan Mustafa Kemal, Arıburnu, Conkbayırı ve Anafartalar mevkilerinde gösterdiği başarılar ile İngiliz kuvvetlerini geri püskürttü. Çanakkale Cephesi’ndeki bu başarı ile İtilaf Devletleri’nin İstanbul ve Boğazlar’a girişi engellendi. Kısa bir süre sonra müttefikleriyle anlaşmazlığa düşen Rusya’da ihtilal oldu ve Çarlık Rusya yıkıldı. Bu gelişmelerden ötürü Rusya 1. Dünya Savaşı‘ndan çekildi.

İngilizlerin ile olan bir diğer cephe Irak Cephesi‘ydi. Başarılı olunamayan bu cephede, 11 Mart1917‘de Bağdat, 7 Mayıs‘da Kerkük kaybedildi. 1915 yılı içinde Osmanlı Devleti’nin savaştığı Mısır ve Filistin Cepheleri de bulunmaktaydı. Ancak Araplardan destek alan İngilizler bu cephelerde Osmanlı kuvvetlerini zor duruma düşürdüler.

30 Ekim1918‘de Mondros Mütarekesi‘nin imzalanmasından kısa bir süre önce 3 Temmuz1918‘de Mehmet V. Reşat 74 yaşında yaşamını kaybetti. Cenazesi İstanbul Eyüp İskelesi yakınlarındaki kendi türbesine toprağa verildi.

Sultan Mehmet Reşat, ülke yönetiminde kendisini tahta çıkaran İttihat ve Terakki Partisi’nin etkisinde kaldı. Ülkenin savaşa sürüklenmesi kaçınılmaz olsa da hazırlıksız ve techizatsız bir ordu ile başarı gösterilemeyeceği kesindi.
Kaynak:Bilgisayfam.net