Memduh Şevket Esendal Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Hikâyeciliğimizin mühim isimlerindendir. “Ayaşlı ve Kiracıları” adlı romanın yazarıdır.

Memduh Şevket Esendal, 29 Mart 1883 tarihinde Çorlu’da Rumeli göçmeni bir ailenin 3 oğlundan ortancası olarak doğmuştur. Babası Mehmet Şevket Bey, annesi Emine Şadiye Hanım’dır. Ailesi çiftçilikle uğraşıyordu. Birbirini izleyen savaşlar yüzünden, düzenli bir öğrenim yapamadı; kendi kendine Fransızca, Rusça, Farsça öğrendi.

1906 senesinde İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi. 1908‘den sonra Esnaf Odaları Mümessilliği, Anadolu Vilayetleri Müfettişliği gibi görevler üstlendi. Birçok yeri bu görevle dolaştı. 1912 senesinde Balkan Savaşı başlayınca ailesi ile birlikte Çorlu’dan İstanbul‘a göçtü. I. Dünya Savaşı senelerında İstanbul’daki beslenme problemi ile alakalı olarak görevler aldı. 1915’te Cemiyetin Ankara temsilcisi oldu.

1918 Mondros Mütarekesi zamanında İtalya‘ya kaçtı, İşgalci İngiliz kuvvetlerinin İstanbul’daki İttihat ve Terakki merkez binasını bastıkları 13 Kasım 1918 günü orada bulunan Memduh Şevket, kaçmayı başardı. İstanbul hükümeti tarafından kovuşturmaya uğrayıp takip edildiği için İstanbul’un değişik yerlerinde ve İtalya’da bir süre saklandı.

1919 senesinde İzmir‘in işgalinden sonra geri geldi. 1919‘da Ali İhsan Bey’le birlikte Mesleki Temsil Programını hazırladı ve bu görüşü Halk ve Meslek dergilerinde de işleyerek Cumhuriyet dönemine taşıdı. Daha sonra Büyük Millet Meclisi kurulunca Anadolu’ya geçti. Atatürk‘ün yanında yer aldı.

1921- 1924 senelerı içerisinde Azerbaycan‘nın başşehri Bakü‘de elçilik görevi verildi, oraya gitti. Görevi, ilk olarak Kafkaslar’da ve Rusya içlerinde I. Dünya Savaşı‘ndan kalma Türk esirlerinin Anadolu’ya getirilmesi ve silah, cephane nakliyatı idi. Rusya’da seferberlik ilanından sonra Azerbaycan’daki Türk tebaanın Ruslar tarafından askere almasını önledi. Mayıs 1922’de Azerbaycan’da Arap alfabesinden Latin alfabesine dönme girişimi olduğunda bu süreci yakında zamandan takip etti ve konu ile alakalı Ankara’ya rapor yazdı. Sovyet Rusya’nın bu cumhuriyeti 1924 senesinde lağvetmeleri üzerine İstanbul‘a geri geldi. Döndükten sonra (Mekteb-i Sultani ) Galatasaray lisesinde ve Kabataş liselerinde tarih-coğrafya öğretmenliği yaptı.

1925’de, Mesleki temsil görüşünü benimseyen eski dostlarıyla birlikte Meslek gazetesini çıkardı. Bu gazetede resim ve karikatürler de yayımlamış ve bazı karikatürleri yüzünden kovuşturmaya uğramıştır. Yayın, iktidar tarafından hoş karşılanmamış ve kapatılmıştır.

1926-1930 senelerı içerisinde Tahran Elçisi olarak İran’a gitti. 4 Mayıs 1931 – 23 Aralık 1934 tarihleri içerisinde Elazığ Milletvekili oldu. 1933-1941 senelerı içerisinde ise Afganistan’ın başşehri Kabil’e elçi olarak görev yaptı, sonrasında Moskova Büyükelçiliğiyle vazifelendirildi. Komünist rejim baskısından kaçıp Afganistan’a sığınmış Türkmen çocukların Türkiye’ye gönderilip eğitim görmelerini sağladı. 1941 senesinde kendi arzusu ile yurda döndü. 25 Nisan 1941 tarihinde vefat eden Bilecik Milletvekili Salih Bozok’dan boşalan yere, 1941 senesinde BilecikCHP Milletvekili seçilerek yeniden Türkiye Büyük Millet Meclisi‘ne döndü. O yıl CHP Genel Sekreterliği görevini de üstlendi.

21 Haziran 1934 tarihinde kabul gören Soyadı Kanunu çıktığında kendisine “Esendal” soyadını İsmet İnönü verdi.

Memduh Şevket, II. Dünya Savaşı‘nın başlangıcında Almanya‘nın yanında bulunan Turancıları desteklerken, 1945‘in başında Japonya ile ilişkilerin kesilmesi, Almanya ile Japonya‘ya savaş ilanı konularında Türkiye Büyük Millet Meclisi‘ne verilen önergelere imza koydu. 1945 senesinde yıl CHP Genel Sekreterliği görevini bıraktı.

1946 senesinde tekrar Bilecik CHP Milletvekili seçildi. Son senelerında aktif siyaseti bırakarak, eski öykülerini derleyip yayımlayan ve yeni öyküler yazdı.

Türk edebiyatının tanınmış bir öykü yazarı olan Memduh Şevket Esendal, edebiyatçılığının bunun yanında Tahran, Bakü ve Kabil’de büyükelçilik görevlerinde bulunmuştur.

4 Mayıs 1931 – 23 Aralık 1934 tarihleri içerisinde 4. Dönem TBMM Elazığ CHP milletvekilliği yapmıştır. Aynı zamanda CHP Genel Sekreterliği yapmıştır.

Siyasetçi ve edebiyatçı kimliklerini ayrı tutmak için yazılarında “M.Ş.E, Mustafa Memduh, Mustafa Yalınkat, M. Oğulcuk, İstemenoğlu” gibi takma isimler kullandı.

1925 senesinde Mustafa Memduh mahlası ile Meslek gazetesinde 38 tefrika halinde Miras adlı romanı yayınlandı. 1934 senesinde yayımlanan Ayaşlı ile Kiracıları adlı romanını yazdı.

Öykücülüğe başladığı ilk senelerda, dilde sadeleşmenin öncüsü olan Ömer Seyfettin‘in izinden gitmiştir. Ustalık dönemine eriştiğinde, hem Ömer Seyfettin’den hem de kendi çağdaşlarından daha sade ve nizami bir dille yazmıştır. Konularını günlük yaşayışın en sade, en silik hadiselerindan seçmiştir.

Öykücülüğümüzde “Anton Çehov” tarzının temsilcisidir. Hatta bazı öyküleri, Çehov’dan yapılmış uyarlamalardır. Ancak bu etki, dildeki sadelik ve bireylerin seçilişi ile sınırlı kalmıştır. Esendal, Çehov’un karamsar bakışını tekrarlamamıştır. İnsanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren yazılar yazmıştır. Sanatçı, halkın içinden, ilgi çekmeyen bireyleri ve onların önemsiz görünen davranışlarını konu edinir. Onların yaşayışlarının gülünç, iyi ve kötü yönlerini okuyucuya sevdirerek anlatır.

Yapıtlarında konuşma dilini kullanmıştır. Öykülerinde kuvvetli bir gözlem sezilir.

Memduh Şevket Esendal, 1908 senesinde dayısının kızı Ayşe Faide Hanım ile evlendi. Bu evlilikten Mehmet (d.1912), Ahmet (d.1915), Emine (d.1923) adlı üç çocuğu dünyaya geldi.

Memduh Şevket Esendal, 16 Mayıs 1952 tarihinde Ankara’da 69 yaşında ölmüştür.

Kitapları :
Öykü:
– Bir Kucak Çiçek
– Bizim Nesibe
– Gödeli Mehmet
– Güllüce Bağları Yolunda
– Hava Parası
– İhtiyar Çilingir
– Kelepir
– Mendil Altında
– Otlakçı
– Sahan Külbastısı
– Veysel Çavuş
– Gönül Kaçanı Kovalar
– Hatıra
– Tahran Anıları ve Düşsel Yazılar
– Mektup
– Kızıma Mektuplar
– Oğullarıma Mektuplar
– İkisinin Arasında
– Korku
– Gençlik
– Temiz Sevgiler
– Ev Ona Yakıştı

Roman:
1934 – Ayaşlı Kiracıları
1925 – Miras
1938 – Vassaf Bey

Memduh Şevket Esendal’ın Eserleri:
Ayaşlı ve Kiracıları: yazar bu eserinde dokuz odalı bir apartman bloğundaki yaşayan farklı farklı bireylerin yaşamlarını anlatır.
Ankara’da, Ayaşlı İbrahim Efendi adında biri, dokuz odalı bir apartman dairesini oda oda kiraya vermektedir. Odalarda, kadın, erkek, genç, yaşlı, evli, bekâr çeşitli insanlar otur¬maktadır. Bekâr bir banka memuru; eski bir çiftlik sahibi olan yaşlı Hasan Bey; eski konsoloslardan yaşlı Şefik Bey; odun ve kömür satıcısı Buharalı Abdülkerim ile karısı İffet Hanım; eski bar kızlarından Faika ile kocası şoför Fuat; geceleri oda¬sında kumar oynatan Turan Hanım’la kocası Haki Bey… Bir¬birleriyle iyi kötü geçinip giden bu insanlar, bir süre sonra ya¬vaş yavaş dağılmaya başlarlar. Şefik Bey bilinmeyen neden¬lerle yaşamını kaybettirülür. Hasan Bey felç olur. İskender Bey tutuklanır. Kiracılar evden teker teker ayrılırlar. Evde mal sahibi ile ya¬kınları kalır. Ayaşlı İbrahim Efendi de bir gün hastalanarak ölür. Geriye kalan kız da başka yere taşınır.

Miras: yazar bu romanında, Silahtar Ali Paşa ailesinin, belirli bir etaptan sonra yozlaşıp çözülüşünü ifade etmektedir.

Vassaf Bey: yazar bu romanında, gündelik yaşam ilişkilerini temel alarak, kendine özgü sosyal-ekonomik bir yapısı olan 1930′lar Ankara’sını ifade etmektedir; Memduh Şevket Esendal bu romanında, günümüzün Türkçesini yarım yüzyıl önce büyük bir ustalıkla kullanmıştır.

Otlakçı: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazarın bu romanı, çeşitli toplum katlarından gelen bireyleri, özellikle küçük ve sade insanları bütün ruhsal durumlarıyla derinlemesine somutlaştıran Esendal, gerçek bir sanat eseri yaratmanın bunun yanında, Anadolu insanını tanımanın; geçmişten günümüze, günümüzden geleceğe doğru halkımızın hayat sürecini kavramanın en zengin kaynaklarını sunuyor.

Mendil Altında: Memduh Şevket Esendal; hikâye; hikâye birbirinden güçlü yirmi beş öyküden oluşur; yazar bu hikâyelerinde, insanımızın bireysel ve toplumsal portresini olağanüstü bir derinlikte çizerken, hiç şüphesiz yaşamın kalıcı güzelliklerini kapsıyor, damıtıyor ve görkemli bir öz halinde okura sunuyor.

Hava Parası: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazar bu eserinde, Anadolu insanının büyük kentlerdeki çekingenliğini, ürkekliğini, uyanık tipler tarafından kandırılıp dolandırılışını, gariban köylülerin oranın ileri gelenleri tarafından ezilişini; dalgacı, yiyici bireyleri ve yaşamlarını anlatır.

Temiz Sevgiler: Memduh Şevket Esendal; hikâye.

Veysel Çavuş: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazar bu eserinde vatandaşla devlet personelleri içindeki ilişkileri, kendi aralarındaki diyalogu geniş ve çok yönlü gözlem kuvvetiyle ve yalın bir anlatımla; bunun bunun yanında hümanist bir yaklaşımla, hassaslığı devamlı ön planda tutarak gözler önüne serer bu öykülerde.

Kelepir: Memduh Şevket Esendal; hikâye; yazar bu eserinde, karı-koca ilişkilerini, evlilik hayalleri kuran ve istedikleri bireylere ulaşmaya çalışan; ama bazen da düş kırıklığına uğrayan insanları konu alıyor…
Kaynak:Bilgisayfam.net