Sabiha Sertel Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

Gazeteciliği meslek olarak benimsemiş ilk Türk kadın yazardır. Türkiye’de feminizmin öncüleri içerisinde sayılır.

Sabiha Sertel, 1895 senesinde Selanik’de doğmuştur. Tam adı Sabiha Derviş Sertel’dir. Ortaöğrenimini Selanik İnas Lisesi ve bir Fransız Okulu’nda bitirdi.

8 Kasım 1912’de Balkan Savaşları sonunda 25 bin kişilik Osmanlı Ordusunun direniş göstermeksizin teslim olması sonucu şehir Yunanistan yönetimine geçti. Osmanlı orduları, şehri Yunan çetelerine savaşmadan, fakat şehirdeki Türklerin can güvenliğinin sağlanması ve Tütün Reji imtiyazının devamı koşuluyla bıraktılar. Osmanlı Ordusu’nun Selanik’te bulunan kuvvetleri de silahlarını Yunan çetelerine teslim ettiler.

Ancak Yunan çeteleri şehri teslim aldıkları günün gecesi şehirde yaşayan birden fazla Türkü, aralarında Osmanlı askerleri de bulunmak üzere katlettiler. Sertel ailesi bu olaylar sebebiyle 1912 senesinde ailesiyle İstanbul’a göçtü.

Sabiha Sertel, gazeteciliği meslek olarak benimsemiş ilk Türk kadın yazar ve “Neşriyat yüzünden mahkemeye sevk edilen ilk Türk kadını”dır. Türkiye’de feminizmin öncülerindendir.

Sabiha Sertel, 1915 senesinde gazeteci Zekeriya Sertel ile evlendi. Sevim (d.1917), Yıldız (d.1922) adında iki kızları oldu. Şehzadebaşı’nda Suphi Paşa Konağı’nda yapılan nikâhta Sabiha Sertel’in vekilliğini Talat Paşa, Zekeriya Sertel‘in vekilliğini Tevfik Rüştü Aras Bey yaptı.

Sabiha Sertel, Gazeteciliğe eşiyle birlikte Büyük Mecmua adlı haftalık dergiyi çıkararak başladı. Halide Edip Adıvar‘ın başyazarı olduğu ve Falih Rıfkı Atay, Mehmet Fuat Köprülü, Reşat Nuri Güntekin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Ömer Seyfettin gibi aydınların yazılar paylaştığı Büyük Mecmua’da, kadın poblemlerina eğilen yazılar yazdı.

1919 senesinde Halide Edip Adıvar‘ın önerisiyle burs imkânından yararlanarak yüksek tahsil için eşi ve kızı Sevim ile beraber ABD’ye gitti. Columbia Üniversitesi’nde sosyoloji öğrenimi gördü.

ABD’de kaldığı süre içinde Amerika’da yaşayan Türkleri örgütleyerek Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu)’ne çok yüksek miktarda bağış toplanmasını sağladı.

1923 senesinde karı-koca öğrenimlerini bitirdiktan sonra Türkiye’ye döndüler. 1924- 1931 senelerı içerisinde eşiyle beraber Resimli Ay dergisini çıkardı. Makalelerinde işçi sınıfının haklarını savundu, sosyal ve politik düzeni eleştiren yazılar yazdı.

Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın dergide yayımlanan bir yazısı yüzünden eşi Zekeriya Sertel’in 1924 senesinde Sinop’ta kalebentliğe mahkûm edilmesi üzerine 3 yıl dergiyi tek başına yönetti. 1929 senesinde dergide paylaştığı “Savulun Geliyorum” başlıklı yazısı sebebiyle mahkemeye gönderildi ve “neşriyat yüzünden mahkemeye sevkedilen ilk Türk kadını” oldu.

1927- 1928 senelerı içerisinde eşi Zekeriya Sertel ve Faik Sabri Duran Bey ile Çocuk Ansiklopedisi hazırladı.

1930 senesinde Resimli Ay dergisi kapanınca yazı yayımlama olanağından yoksun kaldı. Dergi kapanınca “İkizler”, “Cep Kitapları” gibi dizi kitaplar paylaştı, dünya yazınından çeviriler yaptı. August Bebel‘den çevirdiği Kadın ve Sosyalizm kitabının kadın hakları konusuna mühim katkısı olmuştur.

1932 senesinde Cumhuriyet Gazetesi’nin çıkardığı Hayat Ansiklopedisi’nde çalıştı. 1935 senesinde Resimli Her Şey adlı bir haftalık dergi çıkardı. İlk sayısı 28 Eylül 1935’te çıkan derginin yazı kadrosu Nazım Hikmet ve dostlarından oluşuyordu. Bu derginin kapatılmasının sonrasında 1936 senesinin Mart ayında Projektör adlı aylık bir fikir dergisi çıkardı. Dergi, ilk sayısında kapatıldı.

1936 senesinde eşiyle birlikte Tan Gazetesi’ni kurdu. Gazete, özellikle II. Dünya Savaşı senelerında faşizm karşıtı görüşleriyle ilgi gördü. Sabiha Sertel, 3 Eylül 1945 günü Tan Gazetesi’nde yayımlanan Muvafakatin Feryadı başlıklı yazısı sebebiyle tutuklandı.

II. Dünya Savaşı sonrasında Demokrat Parti ileri gelenlerinin kurmaya çalıştığı İleri Demokrasi Cephesi adlı politik girişimin içinde yer aldı. Bu girişimin yayın organı olan Görüşler adlı dergiyi çıkardı. 1 Aralık 1945 günü okura sunulan dergide iki yazısı yer aldı.

Görüşler’in okurla buluşmasından 3 gün sonra, 4 Aralık 1945 günü gerçekleşen Tan Olayı, Tan Matbaası’nın yerle bir edilmesi; Serteller’in linç girişimine maruz kalması ile neticelendi. Bu olaydan sorumlu tutularak eşi ile birlikte 3 ay tutuklu kaldıktan sonra beraat etti.

Sertel Çifti, Tan olayından ve davalardan çok yıpranmaları sebebiyle 1950 senesinde ülkeyi terk etti.

Sabiha Sertel, sürgün senelerını Paris, Budapeşte, Moskova ve Bakü’de geçirdi. Türkiye Komünist Partisi’nin çalışmalarına katıldı. Budapeşte Radyosu’nun Türkçe yayınlar servisinde çalıştı. Son senelerında Türkiye’ye dönme talebinde bulundu fakat geri çevirildi.

Sabiha Sertel, 2 Eylül 1968 tarihinde Bakü, Azerbaycan’da 73 yaşında ölmüştür. Mezarı Bakü’dedir.

Anılarını topladığı ‘’Roman Gibi’’ adlı kitabı ölümünden sonra 1969 senesinde yayımlandı. 1998 senesinde Nilgün Eroğlu Maktav tarafından, Bir Roman Gibi adıyla yaşamını anlatan bir belgesel yapıldı.

2. Dünya Savaşı senelerında savaş, faşizme ve militarizme karşı yazdıklarıyla ünlenen Sabiha Sertel “II. Dünya Savaşı” adlı kitabı 1941-1942 senelerında kaleme almış. 1945’te evi polis tarafından basıldığında kitabın el yazması sayfalarına el konulmuş. Gel zaman, git zaman 1990 senesinde bulunmuş. Sabiha Sertel’in el yazısıyla ve eski harflerle yazılmış olan kitap, kızı Yıldız Sertel’in gayretleriyle yayına hazırlandı.

Kitapları :
1940 – Tevfik Fikret – Mehmet Akif Kavgası
1946 – Tevfik Fikret İdeolojisi ve Felsefesi
1969 – Roman Gibi (ölümünden sonra)
1999 – II. Dünya Savaşı Tarihi (ölümünden sonra)

Kaynak:Bilgisayfam.net