William Shakespeare Kimdir? Evi nerede? Nerede oturuyor?

William Shakespeare, 29 Nisan1564‘te Stratford-upon-Avon‘da, İngiltere‘de dünyaya geldi.

En büyük oyun yazarlarından biri olarak değerlendirilen İngiliz şair William Shakespeare, yarattığı karakterlerde insan doğasının en değişmez detaylarını benzersiz bir şiir diliyle yansıtması bundan dolayı, yaşadığı yüzyıldan beri her çağda ve her ülkede en sık sahnelenen oyunlar yazarıdır. Shakespeare’in bunca ününe karşın, hayatına ilişkin kesin belge ve bilgiler çok azdır.

Babası ticaretle uğraşan bir işadamıydı. Rönesans şairlerinden olan Shakespeare; büyük bir olasılıkla Stratford‘daki ortaokulda öğrenim gördü. 18 yaşındayken, kendisinden ortalama sekiz yaş büyük olan Anne Hathaway ile evlendi ve bu evlilikten önce bir kızı, sonra biri oğlan öbürü kız ikizler dünyaya geldi. Bu sıralarda Stratford’u terk eden Shakespeare’in, bundan sonra 1592’ye kadar ki yaşamına ilişkin bilgi yoktur. Bu tarihte bir oyun yazarının yazdığı bir kitapçıkta Shakespeare’e değinilmesi, hatta onun başkalarının oyunlarını çalmakla suçlaması bundan dolayı, Shakespeare’in bu sırada bir tiyatro topluluğunda yazar ve oyuncu olarak çalıştığı bilinmektedir. Yılda ortalama iki oyun yazan Shakespeare, kendi oyunlarında da küçük roller alıyordu. 1594’e gelindiğinde, Chamberlain Topluluğu’nun ileri gelen bir oyuncusuydu. Aynı yıl oyunları yayımlanmaya başladı. Döneminin bütün detaylarını taşıdığı oyunlarının başarısı üzerine kazancı gittikçe artan Shakespeare’in, Kraliçe I. Elizabeth döneminin sonlarında varlıklı bir yaşam devam ettiği, kendi oyuncu topluluğu için 1599’da Londra‘da yaptırılan Globe Tiyatrosu’nun hisselerinin bir kısmını satın aldığı bilinmektedir.

Londra‘da birkaç yıl daha kalan Shakespeare, daha sonra Stratford’a dönerek burada yaşamaya başladı ve büyük bir olasılıkla son oyunlarını da burada yazdı. Shakespeare’in, bir bölümü soylu bir genci öven, bir bölümü de bir kadına duyduğu sevgiyi dile getiren Soneler’i son derece hassas ve zengin bir dille kaleme alınmış şiirlerdir.

Shakespeare her biri birbirinden değişik komedi ve trajediler kaleme aldı. “Bir Yaz Gecesi Rüyası” adlı komedisinde, bazı kendi halinde bireylerin dükü eğlendirmek için bir oyun sahnelemeye kalktıktan sonra iki lafı bir araya getirememeleri Shakespeare’in benzersiz güldürü kabiliyetini ortaya koyar. Trajedilerinde ise seyircilerin tüylerini diken diken eden bir gerilim yaratabilmiştir. Birçok başka yazar ince şakali komediler, romantik oyunlar, ürkütücü cinayet ve öç alma trajedileri, büyük öyküleri yazmakta ustaydı. Ama hiçbiri bunların tümünde birden Shakespeare kadar başarılı olamadı.

Bu olağanüstü çeşitliliğin bunun yanında, seyircilerin ve okuyucuların Shakespeare’in oyunlarında en fazla hayranlık duydukları şeylerden biri, onun yapıtlarındaki karakterlerin “kitap karakterleri” gibi gözükmemesiydi. Tersine, bu karakterler bir oyunda değil de yaşamda karşılaşıldığında görünür görmez tanınacak kadar gerçek bireylerdir. Aslını söylemek gerekirse Shakespeare’in kahramanlarından bazıları, o kahramanın bulunduğu oyunu görmeyen bireylerce bile bilinir. İriyarı, hoşsohbet, cana yakın bir adam olan, eğlenceyi ve şarabı seven Sir John Falstaff bunlardan biridir. Yazarın Henry IV adlı oyununun birinci ve ikinci bölümlerinde geçen Prens Halin dostlarıdır. Shakespeare Henry V’te Falstaff’ın nasıl yaşamını kaybettiğünü anlatan bir sahneye yer vermiş, ama Kraliçe I. Elizabeth‘in bu kişiliği başka bir oyunda gene görmek istemesi üzerine de Windsor’un “Şen Kadınları” adlı komedisinde Falstaff yeniden ortaya çıkmıştır.

Shakespeare’in karakterleri içerisinde özellikle ünlü olanlardan bir diğeride, tıpkı gerçek yaşamda olduğu gibi, hiçbir zaman tam anlamıyla anlaşılamayan, her çağda yoruma açık bir kişiliği olan Danimarka Prensi Hamlet‘tir. Acı çekmek ya da kendini yaşamını kaybettirerek bu acıyı dindirmek içerisinde bocalayan Hamlet’in ikilemini, Shakespeare ünlü “Olmak ya da olmamak! İşte bütün sorun bu!” dizesiyle dile getirmiştir. Shakespeare’in “Hamlet”, “Macbeth” ve “Kral Lear” gibi trajedilerinde kahramanların asıl problemi kendi kusurları ya da zayıflıklarıdır. Bunlar çoğunlukla acımasızlık, hırs, kıskançlık, bencillik gibi hoş olmayan özelliklerdir. Bunun yanında Shakespeare gene de öyle canlı karakterler yaratır, onların iç dünyasını ve acılarını öylesine sevecenlikle sergiler ki, seyirciler onlara yakınlık duyar, başlarına gelenlere üzülür. Shakespeare’in böyle canlı karakterler yaratması, oyunun öyküsü gerçek dışı bile olsa, bireylerin inandırıcı olduğu manasına gelmektedir. Karakterlerin şiir diliyle konuşmaları bile onların inandırıcılığını zedelemez.

William Shakespeare, 23 Nisan 1616’da Startfort’ta, Ben Jonson ile birlikte katıldığı bir şölenin sonrasında hayat gözlerini kapamıştır. Eserlerinin bir çoğu Türkçe’ye çevrilerek, ülkemizde de sergilenmiş, bazıları da sinema filmi olarak çekilmiştir.

Komediler

”Bir Yaz Gecesi Rüyası” bir büyü ve farkında olmadanr komedisidir. Atina yakınlarındaki bir koruda yollarını şaşıran dört sevgili, Periler Kralı Oberon ile kavgacı hizmetkârı Puck’ın büyüsüne kapılırlar. Kentten bir grup işçi de, gözden uzak bir yerde oyunlarını prova etmek için koruya gelir. Onlar da perilere katılırlar ve ortaya bir sürü karışıklık ve gülünç durum çıkar. Sonunda her şey düzelirse de, en gülünç sahne işçilerin Dük Theseus’un düğün şöleninde oyunlarını oynadıkları sahnedir.

”On İkinci Gece” de bir farkında olmadanr komedisidir. Kadın kahraman Viola’nın gemisi yabancı bir ülkenin açıklarında batar. Erkek kılığına giren ve “Cesario” adını alan Viola, ülkenin yöneticisi Dük Orsinonun hizmetine girer. Erkek kılığındayken Dük’e aşık olur. Orsino’nun aşık olduğu zengin Kontes Olivia da “Cesario”ya tutulunca durum karışır. Gene en gülünç sahneler, neşeli Sir Tobby Belch ve dostlarının Olivia’nın kendini beğenmiş ve süslü uşağı Malvolio’yu kandırmak için oyun oynadıkları sahnedir.

”Venedik Taciri” de bir komedi olmakla birlikte ciddi bölümler de içerir. Oyundaki kötü adam Yahudi tefeci Shylock’tur. Borç aldığı parayı ödeyemeyen tüccar Antonio’dan, kendi vücudundan kesilecek yarım kilogram et ister. Shylock’un açgözlülükle bıçağını bilediği gerilimli bir duruşmadan sonra Antonio kendisini savunan genç bir avukatın zekâsı aracılığıyla kurtulur.

Trajediler

Shakespeare’in tüm oyunları içerisinde en fazla sahnelenen Romeo ile Juliet’ tir. İtalya’nın Verona kentinde yaşayan birbirlerine düşman ailelerin çocukları olan Romeo ile Juliet’in, aileleri içindeki nefret yüzünden son bulan aşkları anlatılır.

Hamlet’te, babası yaşamını kaybettikten sonra annesiyle evlenen amcasının aslında babasının katili olduğunu öğrenen Danimarka Prensi Hamlet derin bir acıya kapılarak öç almaya karar verirse de, bunu bir türlü gerçekleştiremez. Oyun, yalnızca amcası Claudius’un değil, kraliçe ve Hamlet’in de yaşamını kaybettikleri bir sahneyle biter.

“Kral Lear” Shakespeare trajedilerinin en korkuncu, ama belki de en mühimsidir. Gururlu ve bencil olan yaşlı Kral Lear, sadık ve sevgili kızı Cordelia’nın kendisini ne kadar sevdiğini ablaları gibi abartmalı bir dille açıklamaması üzerine, öfkeye kapılarak onu sürgüne gönderir ve tüm servetini öbür kızları Goneril ve Regan içerisinde paylaştırır. Oysa iltifat dolu sözlerine karşın bu iki kardeş zalim ve haindir. Çok geçmeden Lear onların gerçek yüzlerini görür. Fırtınalı bir gecede sokağa atılan Lear, Cordelia’ya yaptığı haksızlığın acısıyla çıldırmaya başlar. Sonunda onu kurtarmak için geri dönen Cordelia da düşmanları tarafından yaşamını kaybettirülür. Üzüntüden perişan olan kral kızının ölüsüne sarılarak son nefesini verir.

Tarihsel Oyunlar

Shakespeare konuların İngiliz tarihindeki olaylardan alan birkaç oyun da yazdı. Bunlardan ilki, rakiplerine ve düşmanlarına acımasız davranan kötü ruhlu ve kambur Kral III. Richard’ı anlatan Kral Üçüncü Richard’ın Tragedyası’dır. Kurbanları içerisinde Londra Kulesi’nde yaşamını kaybettirülen iki genç prens de mevcuttur. Yaşamını yitirdiği Bosworth Field çarpışmasından bir gece önce prenslerin ve öteki kurbanlarının hayaletleri uykusunda Richard’a görünür.

Tarihsel oyunlarından bazıları bir dizi oluşturur: The Tragedy of King Richard II, Henry IV’ün iki bölümü ile Henry V. The Tragedy of Richard I’ı da güçsüz kral tahtından vazgeçerek tacını IV. Henry adını alan Henry Bolingbroke’a bırakır. Öbür iki oyunda, yeni kralın yönetimi esnasında sorunlar ve ayaklanmalar baş gösterir; bu sırada kralın öz oğlu Prens Hal avare ve savurgan bir yaşam sürer. Ama babasının ölümüyle tahta geçerek V. Henry adını alan Prens Halin zamanında düzen yeniden kurulur. V. Henry’nin orduları Fransa’da büyük zafer kazanır. Henry’nin Fransız prensesiyle evlenmesi her iki ülkeye de barış getirir.

Shakespeare’in, konularını Eski Yunan ve Roma tarihinden alan oyunlarından en ünlüsü ise Julius Caesar’dır. Bu oyunda dürüst ve erdemli bir kişiliği olan Brutus, Jül Sezar’ın kendisini Roma imparatoru ilan etmesini önlemek maksadıyla, dostlarıyla birlik olup çok sevdiği Jül Sezar’ı özgürlük adına yaşamını kaybettirür. Ama bunun cumhuriyetin yok olmasını önleyememesi üzerine de kendi canına kıyar.

“Mutlu Son”la Biten Oyunlar

Shakespeare yaşamının sonlarına doğru kötülük ve acıyı içerdikleri için tam anlamıyla birer komedi sayılmayan, ama ölümle değil de bağışlama ve mutlu sonla bittikleri için trajedi de sayılmayan birkaç oyun yazdı. Bu oyunlardan biri olan Kış Masalı’nda, Leontes adlı bir kral hiçbir neden yokken karısı Hermione’yi kıskanır, karısıyla tüm ilişkisini keser ve bebek yaşındaki Perdita adlı kızının yabani hayvanlara yem olsun diye ıssız bir yere bırakılmasını emreder. Perditayı bir çoban kurtarır ve büyütür. Sonunda kız, babasına geri döner. Kralın uzun seneler boyunca pişmanlıkla andığı ve yaşamını kaybetti diye yas tuttuğu Hermione de geri döner, böylece sonunda geçmişin yanlışları bağışlanır.

Fırtına’da ise olay, düklüğü elinden alınan Prospero’nun idaresindeki bir adada geçer. Büyü gücüne sahip Prospero, hava perisi Ariel’i ve yarı insan yarı canavar Caliban’ı yönetmektedir. Yıllar önce hileyle düklüğü ele geçiren Prospero’nun kardeşi Antonio, adanın yakınında bir deniz kazası geçirir. Prospero büyü kuvvetiyle kendisine haksızlık edenleri cezalandırır. Ama daha sonra onları bağışlar ve kızı Miranda’nın Antonio’nun oğlu Prens Ferdinand ile evlenmesine izin verir. Oyun Prospero’nun büyülü değneğini kırması, büyü kitabını denize atması ve tüm grubun düşmanlıkları geride bırakıp büyüyle onarılmış gemiyle İtalya’ya yelken açmasıyla sona erer.

Hamlet / William Shakespeare

Edebiyatın klasiklerinden biri olduğunda şüphe olmayan Shakespeare, Hamlet adlı oyununda Hamlet’in öyküsünü anlatıyor. Hamlet’in kral olan babası, kardeşi (Hamlet’in amcası) tarafından yaşamını kaybettirülmüştür. Katil amca, hem krallığı hem de Hamlet’in annesini elde etmiştir böylece. Hamlet, babasının ruhuyla konuşup olanları öğrenince hikaye başlar. Hamlet’in amcası, annesi, sevdiği kız ve diğer karakterlerle olan ilişkisiyle örülüdür oyun. İnsanın farklı halleriyle dolu bir eser. Öyle ya da böyle klasikleşmiş bir baş yapıttır Hamlet ve şu ünlü “olmak ya da olmamak” meselesi de bu eserde vâriddir.

Tadımlık:

“İnanma istersen yıldızların yandığına,
Güneşin döndüğüne inanma,
Doğrunun ta kendisini yalan bil,
Ama seni sevdiğime inan Ophelia.” s.48 (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları Baskısı)

“Sevgi mi kaderi kovalar, kader mi sevgiyi?
Daha kimseler çözmedi bu bilmeceyi.
Düşen büyük adamı en sevdiği unutur,
Yükselen züğürde düşmanları dost olur.
Sevgi talihin peşindedir diyecek insan
Bunca dost görünce büyüklere kul kurban!
Başı darda olan dayanak aramaya görsün,
Sözde dostları düşman kesilir bütün.” s.85
Kaynak:Bilgisayfam.net